علت پذیرش قطعنامه 598 توسط حضرت امام (ره) چه بود؟
پرسش:
علت پذیرش قطعنامه 598 توسط حضرت امام (ره) چه بود؟
پاسخ:
برای پاسخ در مورد 4 محور بحث میکنیم:
1. ویژگی و خصوصیت قطعنامه 598
.
2. اهداف شورای امنیت
از صدور قطعنامه
598.
3. عوامل و زمینه های پذیرش قطعنامه
598 توسط ایران.
4. اثرات و پیامدهای پذیرش قطعنامه
598 توسط ایران.
1- ویژگی و خصوصیت قطعنامه
598 در طول جنگ تحمیلی از سوی شورای امنیت 9 قطعنامه
و 10 بیانیه صادر شده بود، لکن اهمیت و ویژگی منحصر به فرد قطعنامه
598 در این است که
اوّلاً: قطعنامه 598 تحت عنوان «منازعه بین ایران و عراق» صادر شده است، برخلاف قطعنامه های قبلی که تنها اعلان «وضعیت ما بین ایران و عراق» است.
ثانیاً: در قطعنامه های قبلی مسأله تعیین متجاوز و عقب نشینی براساس قرارداد 1975 مطرح نشده بود، در حالی که این دو امر که نقش تعیین کنندهای در پذیرش قطعنامه توسط ایران داشت.
ثالثاً: این قطعنامه
مفصل ترین قطعنامه
و از نظر حجم و دقیق ترین از نظر عبارت، نسبت به قطعنامه
های پیشین بوده و نه تنها توصیه نامة صرف بلکه حالت آمرانه بودن آن غالب و قوی بوده
و برخاسته از اعتماد شورای امنیت و نگرانی عمیق آن به ادامة جنگ بین ایران و عراق بوده است.(1)
2- اهداف شورای امنیت از صدور قطعنامه
598 الف: اعادة حیثیت سازمان ملل متحد به عنوان نهاد حافظ صلح بین المللی،
زیرا شورای امنیت با صدور قطعنامه های بی حاصل عدم توانائی خود را در اذهان جهان تقویت
میکرد، لذا به منظور نمایش قدرت و نشان دادن توانایی و صلاحیت خود در حل مناقشات
حاضر شد، تسلیم خواست به حق جمهوری اسلامی ایران شود و امتیاز شناسایی آغازگر جنگ
را به او بدهد.
ب: جلوگیری از سقوط صدام، حامیان بین المللی صدام به خوبی
دریافتند که ایران با تصمیمات تهاجمی خود در جنگ ممکن است، رژیم عراق را به سقوط
بکشاند، لذا به این نتیجه رسیدند که ایجاد حرکت سیاسی تازه در منطقه ضروری است تا
نقش عملیات رزمندگان ایران را در ایجاد تحولات سیاسی منطقه بی اثر سازد.
ج:
تقویت روحیه حامیان رژیم عراق به منظور جلب حمایت بیشتر آن ها نسبت به صدام و تشدید
روند کمک های تسلیحاتی و سیاسی آنها و حفظ وجهه منطقه ای جنگ ایران و عراق.(2)
3- عوامل و زمینه های
پذیرش قطعنامه
598 توسط ایران 1. فشارها و تمهیدات بین المللی علیه ایران: رونالد ریگان
رئیس جمهور وقت آمریکا در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل پس از نطق رئیس جمهور ایران
در مجمع عمومی گفت: «من از این فرصت استفاده میکنم و از ایشان میخواهم که صریحاً و
بدون ابهام اعلام دارد که ایران قطعنامة مصوب شورای امنیت را که خواستار برقراری آتش بس در جنگ شده است قبول دارد یا نه؟ اگر
پاسخ مثبت باشد این یک گام خوشایند و یک پیشرفت عمده محسوب میشود و در صورت منفی
بودن پاسخ ایران شورای امنیت راهی جزء اعمالِ مجازات علیه ایران و وادار کردن این کشور به قبول
آتش بس پیش رو ندارد»(3) به دنبال این تهدیدات بود که حمله به هواپیمای
مسافربری ایرباس صورت گرفت و 290 نفر از هموطنان ما جان خود را در آن حادثه از دست
دادند.
آقای هاشمی رفسنجانی درباره شرایط و عللی که باعث پذیرش قطعنامه
598 از سوی ایران شد، اظهار داشتند: اخیراً استکبار جهانی با تمام توان و مجدانه
تصمیم گرفته بود که از پیروزی سریع ما ممانعت به عمل آورد و پافشاری ما در این
مقطعِ خاص ممکن بود وارد آمدن خسارات عمده ای به مردم ما و عراق را به دنبال داشته
باشد نمونة آن قساوت عجیب آمریکائی ها در خلیج فارس و سرنگونی هواپیمای مسافربری
جمهوری اسلامی ایران و قساوت فوق العاده صدام در داخل عراق بود که با بمباران
شیمیائی هزاران روستا مردم کشور را آواره و متواری کرد و آنان را قتل عام نمود.
استفاده گسترده از گازهای شیمیائی در جبهه ها توسط صدام نیز یکی از دلایل بود و
ملاحظه میشد که استکبار جهانی به صدام اجازة ارتکاب جنایات بزرگی را داده و امکانات
بی سابقه و غیر قابل باوری را در اختیار او گذاشته بود مجموعه این شرایط و ادلة دیگر
نشان میداد که مصلحت منطقه و دو ملت ایران و عراق این است که قطعنامه
پذیرفته شود»(4)
این تهدیدات و فشارهای بین المللی به
صورت های مختلف اعمال میشد:
1. محاصره اقتصادی غرب و بویژه آمریکا بر ایران. 2.
استراتژی حمایت مستقیم از صدام تحت پوشش حفظ صلح و امنیت
بین المللی در خلیج فارس. 3. تبلیغات منفی علیه ایران و معرفی صدام به عنوان چهرة
صلح طلب در محافل بین المللی، این جنگ روانی و تبلیغات هدفدار در کنار حضور بی سابقه
ناوگان های آمریکائی و متحدانش در خلیج فارس شرایط پیچیده ای را به وجود آورد که
ایران مظلوم و قربانی تجاوز، جنگ طلب معرفی شود و به همین بهانه رژیم عراق بدون
نگرانی از تهدید بین المللی حجم حملات شیمیائی و بمب های شیمیای و میکروبی را چند
برابر کرده بود. حجم انهدام بمب های شیمیایی و میکروبی توسط کارشناسان سازمان ملل پس
از تجاوز عراق به کویت عمق فاجعه را به خوبی نشان میدهد.
2. وضعیت نامطلوب اقتصادی ایران و فشارهای داخلی اقتصادی تحریم
اقتصادی غرب و کاهش شدید قیمت نفت و کاهش درآمد ارزی ایران در مقاطع پایانی جنگ نیز
در پذیرش قطعنامه
توسط ایران بی تأثیر نبود، هرچند عامل عمده تهدیدات و فشارهای سیاسی و اقتصادی
بین المللی علیه ایران بود، بنابراین با توجّه به شرایط مذکور راهی برای ایران جزء
قبول قطعنامه
598 باقی نمانده بود.
4- اثرات و پیامدهای پذیرش قطعنامه
598 توسط ایران از جهت سیاسی و در بعد بین المللی قابل توجّه بود. «متأسفانه
تبلیغات جهانی ما را جنگ افروز و جنگ طلب معرفی کرده و صدام و حزب بعث متجاوز که
تمامی قوانین را نقض کرده ولی چون یک شعار مشخص دارد، یعنی قطعنامه
را پذیرفته و حاضر به قضاوت بین الملل است به صورتی عوام فریبانه صلح طلب معرفی شده
است با این کار یعنی قبول قطعنامه
598 ما نشان دادیم که در این زمینه انعطاف پذیر هستیم، ما هرگز قطعنامه
را رد نکرده بودیم بلکه شرطی «تعیین متجاوز» روی آن گذاشتیم.(5) «تا امروز آنها این بهانه را مطرح میکردند که
ایران جنگ طلب است و صلح را نمیپذیرد، ولی به دنبال پذیرش قطعنامه
از سوی ایران در همین گام های اول به دنیا ثابت شد که جنگ طلب اصلی کیست؟»(6) تا زمانی که دشمن در جبهه های نظامی به ما حمله
میکرد وظیفة ما دفاع نظامی بود و هنگامی که پس از صدور قطعنامه
598 استراتژی ضربه را از جبهه نظامی به جبهة سیاسی کشاند ما هم لازم بود متناسب با
این جبهه شیوة دفاعی اتخاذ میکردیم به همین خاطر امام راحل (ره) فرمود: «که من
معتقد به همان شیوة دفاع و مواضع اعلام شده تا چند روز قبل بودم و اکنون به دلیل
حوادث پیش آمده... با قبول قطعنامه
موافقت میکنم».(7)
اگرچه امام راحل (ره) با قبول قطعنامه
موقعیت نظام جمهوری اسلامی را در شرایط ایجاد شده حفظ کرد و دشمن را از اشغال حتی
یک وجب خاک ایران که در تاریخ جنگ ها بی سابقه است، پس از هشت سال مبارزه نا امید
کرد، لکن این تصمیم به منزلة پایان مبارزه نبوده است بلکه تغییر استراتژی و اتخاذ
شیوة جدیدی از مبارزه در جبهة سیاسی بوده است. بطوری که در این زمینه فرمودند:
«قبول قطعنامه
از طرف جمهوری اسلامی ایران به معنای حلّ مسأله جنگ نیست با اعلام این تصمیم
حربه های تبلیغات جهان خواران علیه ما کُند شده است».(8)
پاورقی:
1. روزنامه جمهوری اسلامی، 21:9:1374.
2. روزنامة جمهوری
اسلامی، 21:9:1374.
3. روزنامة رسالت، 31:6:66.
4. روزنامه جمهوری اسلامی،
2:4:1367.
5. هاشمی رفسنجانی، علی اکبر، روزنامه جمهوری اسلامی،
21:9:1374.
6. روزنامه اطلاعات، 20:5:1367.
7. روزنامه اطلاعات،
30:4:1367.
8. اسماعیل منصوری لاریجانی، بررسی حقوقی ـ سیاسی تجاوز رژیم عراق به
جمهوری اسلامی ایران، ص 161.
مهرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1-بررسی حقوقی-سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران ، نوشته اسماعیل منصوری لاریجانی
2-انقلاب اسلامی ، جنگ تحمیلی و نظام بین الملل ، تدوین دفتر بررسی های سیاسی