آیا مادر امام سجاد(ع) شهربانو دختر یزدگرد است؟پس میشود گفت امام حسین(ع) داماد ما ایرانیان است؟
پرسش:
آیا مادر امام سجاد(ع) شهربانو دختر یزدگرد است؟پس میشود گفت امام حسین(ع) داماد ما ایرانیان است؟
پاسخ:
راجع به ازدواج امام حسین ـ علیه السلام ـ با شهربانو دختر یزدگرد،
آخرین پادشاه ساسانی، دیدگاه و انظار مختلفی وجود دارد. بعضی از تاریخ نویسان منکر
اصل قضیه شده و گفته اند افسانه ای بیش نیست.
عده ای دیگر آن را یک قضیه تاریخی
مسلم گرفته و بر ماجرا تأکید نموده اند.و از سوی دیگر قصه و داستان ازدواج بحدی از
شهرت رسیده که یکی از مسلمات تاریخ بحساب می آید. اگر کسی آن را انکار کند گویا یکی
از ضروریات را منکر شده.
گواه تاریخی:1. از قدیمی
ترین کتب تاریخی که قضیه اسیری شهربانو دختر یزدگرد و ازدواجش با امام حسین ـ علیه
السلام ـ را نقل نموده است تاریخ یعقوبی است و در کتب حدیثی تاریخی مثل: تاریخ
بصائر الدرجات، و وقعه الصفین(1) والفرق، نوبختی، فرق الشیعه سعید بن عبداللّه
هم ذکری از این داستان به میان آمده است.
گواه
روایی:امام باقر ـ علیه السلام ـ می فرماید: «لما اقدمت بنت یزدجرد علی عمر
..لها عذاری المدینه...».
وقتی دختر یزدگرد را نزد عمر آوردند دوشیزه گان مدینه
برای تماشای او آمدند، بنا به توصیه امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ برای انتخاب
همسر آزاد گذاشته شد و او حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ را انتخاب کرد.(2)
برخی همچون احمد امین مصری با پذیرش این
شواهد، پیامد این ازدواج را، اقبال و گرایش ایرانیان به تشیع دانسته اند.(3) و دکتر حسن ابراهیم حسن می گوید: در اثر
ازدواج امام حسین ـ علیه السلام ـ با شهربانو تمایلات سیاسی و وطنی ایرانیان به سوی
عرب متوجه گشت.(4)اگرچه برخی خواسته اند،گرایش ایرانیان را با
این قضیه مخدوش کنند .اما شواهد تاریخی ثابت می کند به هر حال گرایش ایرانیان به
اهل بیت مقدس وازروی درک وشعور واخلاص بوده ازاینروی اعتقادشان پایدار وروبه تعالی
وگسترش بوده.
برخی این دیدگاه را نپذیرفته اند: 1.
ادوارد براون، قضیه ازدواج امام حسین ـ علیه السلام ـ را مجهول می داند.
2.
کریستن سن نویسنده ی کتاب ایران در زمان ساسانیان.
3. مرحوم شهید مطهری به این
قضیه به دیده ی مشکوک می نگرد.(5)
4. مرحوم سید جعفر شهیدی از کسانی است که
به این قضیه به دیده انکار نگریسته، هم از نظر تاریخ و هم از نظر روایت دلیل را
کافی نمی داند. وی براین باور است که سند قطعی ندارد. (6).
نتیجه: به نظر می رسد مادر امام سجاد ـ
علیه السلام ـ همان شهربانو بوده و غیر از او کسی نیست. چون منابع معتبری مثل ارشاد
شیخ مفید که در نقل اخبار دقت فراوان داشته و مسائل یقینی را نوشته و با قاطعیت این
مسئله را تایید کرده است. روش شیخ مفید درنقل قضایای تاریخی اینگونه است که هر جا
وبه هردلیلی قضیه برایش روشن نشده آنرا به صورت نقل قول با عبارت : «قیل» به معنای
گفته ضعیف آورده است.
شاید کسانی که ازدواج را رد می کنند، تحت تاثیر نظریه احمد
امین مصری وحسن ابراهیم حسن.علت گرایش ایرانیان به تشیع را این ازدواج دانسته
اند،بوده اند. درحالی که این استنباط درباره ی تشیع ایرانیان درست هم باشد نمی
تواند دلیل استواری باشد که ما از حقیقتی مسلم (ازدواج امام با شهربانو) صرف نظر یا
آن را انکار کنیم. بلکه به دلایل دیگر گرایش ایرانیان به اهل بیت پرداخته و پاسخ
مناسب آن را از لابلای متون تاریخی یافته و ارائه بدهیم.
پاورقی:
1. تاریخ یعقوبی، ابن واضح یعقوبی، ج 2، ص 303. بصائر
الدرجات، الصفارالقمی، تصحیح و تعلیق میرزا محسن کوچه باغی تبریزی، ص 335. وقعة
الصفین (پیکار صفین)، منقری،نصربن مزاحم، ترجمه پرویز اتابکی، تصحیح و شرح هارون،
ص26
2. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، انتشارات گلگشت، ص369، کتاب
الحجة.
3. طباطبائی، سید محمد حسین، کتاب شیعه، قم، انتشارات هجرت، ص277.
4.
محققان شیعه به این شبهه پاسخ های جامع و کاملی داده اند. برای نمونه، ر ، ک: خدمات
متقابل اسلام و ایران، ص 101، 111، بررسی کوتاه پیرامون رابطة تشیع و ایران، رسول
جعفریان، ص 72، 76.
5. طباطبائی، همان.
6. مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام
و ایران، انتشارات اسلامی، ص108.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1-زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام؛ عماد زاده
2-زندگانی امام سجاد علیه السلام؛ رسول محلاتی
3-ترجمه ارشاد؛ شیخ مفید جلد2