چرا شب قدر ،شب نزول قرآن کریم بین مسلمین مورد اختلاف است؟ چرا شیعه شب های 19، 21 و 23 و اهل سنت شب های 23 و 27 را شب قدر می دانند؟

پرسش:

چرا شب قدر ،شب نزول قرآن کریم بین مسلمین مورد اختلاف است؟ چرا شیعه شب های 19، 21 و 23 و اهل سنت شب های 23 و 27 را شب قدر می دانند؟

پاسخ:

سنت در نزد اهل تسنن به قول، فعل و تقریر پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ اطلاق شده و در نظر شیعه علاوه بر آن، شامل امامان معصوم ـ علیهم السّلام ـ نیز می شود. سؤال مذکور از سه بخش تشکیل یافته که هر کدام به صورت جداگانه مورد بحث واقع می شود.

الف) علت اختلاف در مورد شب قدر بین مسلمین بعد از رحلت نبی اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل و کتابت احادیث و روایات از طرف خلیفه ی اول ممنوع گردید. و این منع حدیث تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز (99 هجری) ادامه داشت.

این مسئله باعث ضربه ی جبران ناپذیری به احادیث خصوصاً احادیث اهل تسنن گردید. به موجب این امر سلسلة اسناد روایات اهل تسنن از بین رفت و از ارزش حدیث کاسته شد و از طرفی احادیث ساختگی زیادی نیز به همین خاطر وارد جوامع حدیثی اهل تسنن گردید. ولی خوشبختانه جوامع حدیثی شیعه به خاطر عدم پیروی از این منع و وجود امامان معصوم علیهم السلام جانشینان به حق رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ که علوم خود را از ایشان می گرفتند از این ضایعات مصون ماند. این امر موجب اختلافات زیادی در جزئیات و بسیاری از مسائل گردید. ولی از آنجا که شیعه احادیث خود را از اهل بیت می گیرند و همواره در مشکلات، سخنان این بزرگواران چاره ساز بوده فلذا مشکل چندانی ندارند.
اما در قرآن در تعیین شب قدر چیزی نیامده و آنچه از قرآن در این رابطه به طور قطع می توان فهمید این است که شب قدر قطعاً در ماه مبارک رمضان واقع شده و اما اینکه کدام یک از شب های آن است، قرآن دلالتی بر آن ندارد.⁽¹⁾

ب) آیا شب های 19 و 21 به خاطر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ به عنوان شب قدر معروف هستند؟احادیث زیادی در مورد تعیین شب قدر وارد شده و در بعضی از این احادیث، شب های 19 و 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفی و بیان شده که یکی از اینها شب قدر است.⁽²⁾ در برخی دیگر، 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفی شده است.⁽³⁾ بعضی از روایات به صراحت شب 23 را به عنوان شب قدر معرفی و آن را افضل از شب های 19 و 21 دانسته اند.⁽⁴⁾
در بعضی از احادیث، از امام پرسیده اند: کدامین از 2 شب 21 و 23 قدر است؟
امام تعیین نکرده اند و فرموده اند: «چه می شود بر تو اگر در هر دو شب خیر انجام دهی»⁽⁵⁾ و...
بنابراین روشن شد که شب های 19 و 21 به عنوان احتمال شب قدر بودن در لسان روایات ذکر شده، نه به خاطر حضرت علی ـ علیه السّلام ـ هر چند فضل این دو شب به خاطر قرار گرفتن شهادت حضرت در آن دو قطعاً بیشتر شده است.

ج) 23 افضل است یا 27طبق گفتار بند ب، شب هایی که احتمال قدر در آنها داده می شد و یکی از آنها قطعاً شب قدر است،‌ به ترتیب افضلیت عبارتند از: شب 19، 21 و 23 که شب 23 افضل از دو شب دیگر بوده و بلکه طبق تصریح بعضی از احادیث، شب قدر همین شب است و می دانیم که در تمام طول سال شبی به فضلیت شب قدر نمی رسد. بنابراین شب 23 از شب 27 و از تمام شب ها افضل خواهد بود. اما اینکه اهل سنت با وجود این همه دلایلی که شیعه می آورد چرا شب 27 را هم گاهی شب قدر می دانند ؟ جواب همان است که در اول گفته شد ، یعنی منع نوشتن روایت از یک سو و جعل احادیث خلفای جور از سوی دیگر و از دست دادن اعتبار احادیث نقل شده ، همه دست بدست هم داده و در مسایلی اختلاف پیداشد.
نتیجه:
1. نظر شیعه در مورد شب قدر و تعیین آن مشخص بوده و چون از ائمه ـ علیهم السّلام ـ یعنی وارثان علم پیامبر به ما رسیده قطعاً صحیح می باشد.
2. شب های 19 و 21 نیز طبق بعضی روایات احتمال شب قدر بودن داده می شود.
3. شب 23 از تمام شب ها افضل است.

---

پاورقی:

1. ر. ک: طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم سید محمد باقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی، ج 20، ص 561.
2. ر. ک: کلینی، الکافی، تهران، ‌دارالکتب الاسلامیه، 1365، هـ . ش، چاپ چهارم، ‌ج 4،‌ص 158، ح 8. وسائل الشیعه ، حر عاملی، مؤسسة آل البیت، چاپ اول،‌ج 10.
3. ر. ک: کافی، ج 3، ص 40 و ج 4، ص 154، مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ ق، ج 94، ص 2 و 8.
4. ر. ک: بحارالانوار، ج 94، سید بن طاووس، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365 هـ ش، چاپ دوم، ص 190.
5. ر. ک: ‌طوسی، التهذیب، دارالکتب الاسلامیه، 1365 هـ ش، چاپ چهارم، ج 3،‌ص 58.

معرفی منابع جهت مطاعه بیشتر:

1-مستدرک الوسائل ، محدث نوری ، ج 7 ، باب تعیین لیله القدر

2-علامه طباطبایی ، تفسیر المیزان ، ج 20 ، صفحه 561

3-آیت الله مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، ج 27 ، ذیل سوره قدر

4-دعائم الاسلام ، نعمان بن محمد تمیمی مغربی ، ج 1