آیا اگر ازعمل فردی خیلی ناراحت شدیم می شود برای تخلیه خود یا مشورت، آن را با دیگری مطرح کنیم .آیا این عمل غیبت است؟

پرسش:

آیا اگر ازعمل فردی خیلی ناراحت شدیم می شود برای تخلیه خود یا مشورت، آن را با دیگری مطرح کنیم .آیا این عمل غیبت است؟

پاسخ:

حرام بودن غیبت

خداوند در سوره حجرات می فرماید:«هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ (به یقین) همه ی شما از این امر کراهت دارید.»⁽¹⁾
پیامبر اکرم -صلی الله علیه وآله- در ضمن وصایای خود به ابوذر می فرماید: «غیبت این است که انسان مسلمان از برادر دینی خود سخنی بگوید که مکروه طبع او باشد». گفتم هرگاه آنچه را درباره ی او می گوییم در او وجود دارد باز هم غیبت است؟ فرمود: «آنچه درباره ی او می گویید و در او موجود باشد از او غیبت کرده اید و اگر آنچه را در حق او می گویید در او نباشد به او بهتان زده اید».⁽²⁾
غیبت از گناهان کبیره بوده و از آفات زبان به شمار می آید و فقهای اسلام و علمای اخلاق در حرمت غیبت اتفاق نظر دارند⁽³⁾ که صورت واقعی و برزخی این عمل به خوردن مردار تشبیه شده است و سبب کدورت قلب گشته و ایمان فرد را هدف قرار می دهد و برای غیبت کننده جز ذلّت و خواری چیز دیگری به بار نمی آورد.
جدای از آنکه آثار منفی اجتماعی نیز دارد حضرت امام خمینی در توضیح آن می فرماید:
«اسلام همانطور که صلاح و سعادت فرد را پایه ریزی می کند به دنبال سعادت و فلاح اجتماعی نیز می باشد و این مقصد بزرگ انجام نگیرد جز در سایه وحدت نفوس و اتحاد هُمم و الفت و... که افراد جامعه بطوری می شوند که نوع بنی آدم تشکیل یک شخص دهند... و آنچه این اخوت را بگسلد و تفرقه (ایجاد کند) مبغوض صاحب شرع و مخالف مقاصد بزرگ است و پر واضع است که این کبیره موبقه (چنین است)».⁽⁴⁾

موارد جواز غیبت در برخی موارد غیبت جائز است، همانند غیبت درباره فسق کسی که تظاهر به آن فسق می کند، و مورد دیگر اظهار تظلّم است. یعنی کسی مظلوم واقع شده و می خواهد برای احقاق حق خویش اقدام نماید، می تواند نزد کسی که توانایی کمک به او را دارد مطالب را بگوید هر چند غیبت به حساب آید. در مورد شما نیز اگر آزار و اذیت او واقعاً فشار روحی فراوانی وارد می نماید و نوعی جفا بر شما به حساب آمده و مشکل ساز است، می توانید با کسی که توانایی کمک و قدرت حل مشکل را دارد، مشورت نموده و مطالب خود بیان دارید و غیبت حرام محسوب نمی شود. لکن تنها برای درد دل جایز نیست و فایده ای هم نداشته و گره ای از کار شما باز نمی کند.

نکته مهم

در پایان نکته ظریفی قابل توجه است ک در جائی که انسان گمان دارد از موارد جواز غیبت است، باز باید احتیاط کامل نموده تا در حرام نیفتد. عارفِ واصل امام خمینی (ره) در بیان ترک غیبت در موارد جایز می گوید: «انسان باید در همه ی موارد از مکاید نفس ایمن نباشد و با کمال دقت و احتیاط تامّ سعی کند و در صدد عذرتراشی نباشد که یکی از موارد استثناء را به دست آورده، به عیب جویی و بذله گویی سرگرم شود. مکاید نفس بسیار دقیق است، ممکن است انسان را از راه شرع منوّر گول زند و وارد در مهالک کند». می توان راه دیگری در پیش گرفت و با همسایه خود با گذشت و بزرگواری برخورد نمود و در مقام جفاکاری و آزار و اذیت او، احسان و نیکی کرده و او را شرمنده اخلاق حسنه خویش نمود. چه بسا این نوع برخورد از مقابله به مثل، آثار بهتر و سازنده تری بدهد. و یا عیوب وی را رو در رو متذکر شده و با لحنی از او بخواهیم رفتار خویش را اصلاح و دیگران را مورد آزار قرار ندهد. اصولاً غیبت بیشتر برای درد دل کردن اتفاق می افتد. درد دل کردن برای آرام کردن درون خود از دست کسی که بر نوعی از او ناراحتیم.

بنابراین خوب است، مواظب باشیم با این توجیه خود را به غیبت آلوده نکنیم و با بیان عیوب این و آن دنبال راحتی نفس خود نگردیم و فکر نکنیم بار غیبت کردن دیگر راحت می شویم و از فشار درونی خود می کاهیم. زیرا غیبت به خودی خود از ارزش شخصیتی افراد کم می کند و آثار روانی، معنوی و اجتماعی منفی و بدی برای شخص غیبت کننده ایجاد می کند و خرجش به دخلش نمی ارزد.

---

پاورقی:

1. «و لا یغتب بعضکم بعضاً أیحبّ أحدکم أن یأکل لَحم أخیه میتاً فکرهتموه» حجرات:12.
2. حر عاملى، وسائل الشیعه، کتال الحج، چاپ بیروت، ج 8، ص 595.
3. موسوی خمینى، سید روح الله، چهل حدیث، انتشارات طه، چاپ سوم، ج1، ص288.
4. همان، ج1، ص296، (حدیث نوزدهم).

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1-چهل حدث ، امام خمینی ، حدیث نوزدهم ، ص285 - 304 ، انتشارات طه

2-آفات زبان ، محسن غفاری ، تهران ، پیام آزادی