در بحث ازدواج دوگونه حدیث داریم مثل اینکه پیغمبر(ص)ابتدا ازشغل جوانان می پرسیدند وبعد ازدواج و امام صادق(ع): که هرکس بخاطر مال ازدواج نکند به خدا شرک ورزیده است و...آیااین احادیث با هم قابل جمع هستند؟

پرسش:

در بحث ازدواج دوگونه حدیث داریم مثل اینکه پیغمبر(ص)ابتدا از شغل جوانان می پرسیدند و بعد ازدواج و امام صادق(ع): که هرکس به خاطر مال ازدواج نکند به خدا شرک ورزیده است و... آیا این احادیث با هم قابل جمع هستند؟

پاسخ:

نکته :
1. برای پی بردن به نظر دین درباره یک موضوع باید آیات و روایات متعدد و گاه به ظاهر متناقض را کنار هم گذاشت و پس از بررسی همه آنها به نظر دین در آن زمینه دست یافت. بنابراین فقط با در نظر گرفتن یک دسته روایات (به عنوان مثال روایاتی که شغل را شرط اساسی ازدواج می داند) ادعا کرد نظر اسلام درباره ازدواج استنباط شده است، بلکه باید روایات دیگر که در این باب وارد شده است مورد غفلت واقع نشود.
2. از آنجا که یک عذر تقریبا عمومی و بهانه همگانی برای فرار از زیر بار ازدواج و تشکیل خانواده، مساله فقر و نداشتن امکانات مالی است قرآن و روایات به این موضوع پرداخته است و بر این مطلب تاکید می کند که از فقر و تنگدستی نگران نباشید چرا که اگر فقیر و تنگدست باشند خداوند آنها را از فضل خود بی نیاز می سازد و چه بسا ازدواج سبب غنا و بی نیازی می شود.⁽¹⁾
دلیل آن هم با دقت روشن می شود، زیرا انسان تا مجرد است احساس مسئولیت نمی کند نه ابتکار و نیرو و استعداد خود را به اندازه کافی برای کسب درآمد مشروع به کار می گیرد و نه به هنگامی که درآمدی پیدا کرد در حفظ و بارور کردن آن می کوشد. اما بعد از ازدواج شخصیت انسان تبدیل به یک شخصیت اجتماعی می شود و خود را شدیداً مسئول حفظ همسر، آبروی خانواده، تأمین خانواده، زندگی فرزندان و آینده خود و آنها می بیند به همین دلیل تمام هوش و ابتکار و استعداد خود را به کار می گیرد و تلاش می کند. از طرف دیگر ازدواج، مشکلات و فشارهای روحی و روانی و جنسی جوان را که در نتیجه تنهایی و مجرد بودن بر او وارد می آمد را بر طرف می کند و باعث می شود تا جوان با انگیزه و توان بیشتری برای کسب امکانات زندگی تلاش کند.⁽²⁾ در ضمن زمانی که جوان ازدواج می کند به علت اجتماعی شدن بیشتر از کمک و همیاری والدین و اقوام و اطرافیان بهرمند می شود و بهتر می تواند با مشکلات زندگی روبرو شود بدون شک امدادهای الهی و نیروهای مرموز معنوی نیز به کمک چنین افرادی می آید که برای انجام وظیفه انسانی و حفظ پاکی خود اقدام به ازدواج می کنند.⁽³⁾
3. طبق بیان بالا روشن شد که ازدواج باعث شکوفا شدن استعدادهای مختلف انسان در پرتو تلاش و کوشش می شود و موجب می شود جوانی که تا دیروز با بی خیالی و بی مسولیتی گذران عمر می کرد امروز سایه سنگین مسئولیت خانوادگی را بر دوش خود احساس کند و در نتیجه با سعی و کوشش، تمام نیروهای خود را به کار گیرد تا بر مشکلات مادی غلبه کند. آری زمانی یاری و امدادهای الهی شامل حال انسان می شود که برای انجام وظیفه دینی خود اقدام کند و از هیچ سعی و کوششی دریغ نکند، نه این که به امید امدادهای الهی خود را کنار کشد و با تنبلی و سستی امید حل مشکلات مادی خود را داشته باشد و زمانی که با اعتراض دیگران روبرو شود به آیه یا روایتی که در این باب وارد شده است تمسک کند. به بیان دیگر زمانی که انسان با کار و تلاش زمینه پذیرش لطف و فضل و امداد الهی را در خود ایجاد کرد و تنبلی و سستی را کنار گذاشت، امدادهای الهی و فضل خداوند شامل حال او می شود و او در تمام لحظات زندگی خود شاهد عنایات الهی خواهد بود بنابراین برای اینکه انسان در زندگی خود از عنایات الهی بهرمند باشد باید زمینه های پذیرش آن را در زندگی خود ایجاد کند.⁽⁴⁾
4. زندگی بزرگانی مانند آیت الله مدرس، آیت الله بهشتی و... به عنوان اسلام شناسان واقعی، شاهد بر این مطلب است که انسان برای فراهم کردن امکانات مادی زندگی خود علاوه بر توکل بر خدا و اتکاء بر لطف، باید با سعی و تلاش، تمام استعدادها و نیروهای خود را به کار گیرد و از هیچ کوششی فرو گذار نکند.
5. کسی که قصد ازدواج دارد باید از حداقل امکانات مادی برخوردار باشد و در این زمینه نیز از آمادگی لازم برخوردار باشد تا بتواند بستری مناسب برای زندگی مشترک فراهم کند. در ضمن خانواده ها زمانی اجازه ازدواج فرزند خود را می دهند که مطمئن باشند طرف مقابل توانایی کسب حداقل در‌آمد برای زندگی مشترک را دارد و می تواند روی پای خود بایستد و چرخ زندگی را بچرخاند.

---

پاورقی:

1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ هجدهم، ج14، ص458.
2. همان، ص465.
3. همان.
4. اقتباس از: طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، نظر دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفتم، ج15، ص122.