آیا چشم زدن و چشم زخم وجود دارد؟ آیا چنین چیزی ممکن است که به همین راحتی انسان ها باعث درد سر یکدیگر شوند؟

پرسش:

آیا چشم زدن و چشم زخم وجود دارد؟ آیا چنین چیزی ممکن است که به همین راحتی انسان ها باعث درد سر یکدیگر شوند؟

پاسخ:

در مقدمه دو نکته را یاد آور میشویم:
1- روح انسان دارای قدرت و آثار زیادی است که هنوز هم برای بشر ناشناخته است و نمونه های بسیار کوچک آن در دنیای فعلی، مسأله تله پاتی، انتقال فکر از راه دور، سحر، ایجاد دوستی و دشمنی در افراد و کارهای عجیب و غریبی که مرتاضان هندی و... انجام میدهند مثل نگه‌داشتن قطار و... چیزهایی است که قابل انکار نیست ⁽¹⁾زیرا روح، نفخ های الهی است ⁽²⁾و امری است الهی که بشر نسبت به آن علم کمی دارد "و از تو درباره روح سئوال میکنند بگو "روح از فرمان پروردگار من است و جز اندکی از دانش به شما داده نشده است
⁽³⁾ 2- علوم تجربی به خیلی از حکمتها و فلسفه احکام و مسائل دینی واقعیت های عالم پی نبرده است ممکن است چیزهایی واقعیت داشته باشد مانند وجود ملائکه و روح و... ولی هنوز به تجربه بشر در نیامده باشد

 بعد از این مقدمه، سؤال در واقع دو قسمت میشود:

1- آیا اصل وجود چشم زدن ممکن است و وجود دارد؟
2- چگونه ممکن است که به این راحتی انسانها باعث درد سر یکدیگر شوند؟

اما قسمت اول: از سه دیدگاه و منظر جواب داده میشود چشم زخم در منظر و دیدگاه علوم و تجربه عملی بشر. چشم زخم از دیدگاه قرآن. چشم زخم در منظر روایات و حوادث تاریخی.

1- چشم زخم از دیدگاه علوم و تجربه عملی بشرآنچه در میان اقوام مختلف به نام "چشم زدن" یا "چشم زخم" یا "چشم شور" و "دیده شور" و...رواج دارد به گونه ای معروف است که جای تردیدی در اصل وجود آن نیست و نوعاً در هر عصری شاعران سخن سرا، این اصطلاح را با همین معنای واقعی در شعرهایشان می آورده اند ⁽⁴⁾و حتی بعضی از مهره سیاه و... برای دفع آن استفاده میکردند. ⁽⁵⁾در تفسیر نمونه میخوانیم: بسیاری از مردم معتقدند که در بعضی از چشم ها اثر مخصوصی است وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند، ممکن است آنرا از بین ببرد یا درهم شکند و اگر انسان است بیمار و دیوانه کند.
⁽⁶⁾ و اما از نظر عقلی و علوم بشری: این مسأله از نظر عقلی هم امر محالی نیست چه اینکه بسیاری از دانشمندان امروز معتقدند در بعضی از چشم

ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده که کارائی زیادی دارد حتی با تمرین و مهارت میتوان آن را پرورش داد خواب مغناطیسی ⁽⁷⁾از طریق همین نیروی مغناطیسی چشم ها است در دنیایی که اشعه لیزر که شعاعی است نامرئی میتواند کاری کند که از هیچ سلاح مخربی ساخته نیست، پذیرش وجود نیرویی در بعضی از چشم ها که از طریق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد چیز عجیبی نخواهد بود.
⁽⁸⁾در اینجا به طور خلاصه به علوم مغناطیسی اشاره میشود. ⁽⁹⁾1- تله پاتی یا انتقال فکر 2- تلقین و القاء - پیامی است که از طرف ما در دیگران و بر عکس اثر میکند. 3- مانیدیتسم 4- خواب های هیپنوتیسم 5- اسپری تیسم: احضار ارواح.
⁽¹⁰⁾
2- چشم زخم از دیدگاه قرآن 1- "نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را میشنوند تو را با چشمان خود هلاک کنند و (تو را چشم بزنند) و میگویند او دیوانه است ⁽¹¹⁾در این آیه ، اشاره ضمنی بر تأیید چشم زخم دارد، چنانکه بین مردم هم معروف است به عنوان آیه ای و ان یکاد برای رفع چشم زدن و روایتی هم بر آن دلالت دارد ⁽¹²⁾2- قل اعوذ برب الفلق... و من شر حاسد اذا حسد - بگوه پناه میبردم به پروردگار سپیده صبح... و از شرّ هر حسودی هنگامی که حسد میورزد - بعضیها گفته اند آیه شامل چشم زخم هم میشود چون چشم زخم نوعی حسد است وقتی که مشاهده کند چیزی را که زیاده میپندارد و از آن تعجب میکند.
⁽¹³⁾
3- چشم زخم از منظر روایات که روایات خود بر چند دسته اند:
الف) روایاتی که صریحاً میگویند چشم زخم حق است و واقعیت دارد مانند آنچه علی (ع) فرمود: "چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است" ⁽¹⁴⁾و مانند آنچه پیامبر (ص) فرمود: "چشم زخم مرد سالم را روانه قبر و شتر سالم را در دیگ قرار میدهد."⁽¹⁵⁾
ب) روایاتی که ضمناً وجود چشم زخم و دفع آن را بیان میکنند. مانند آنچه میخوانیم "که اسماء بنت عمیس" خدمت پیامبر(ص) عرض کرد گاه به فرزندان جعفر چشم میزنند آیا رقع های برای آنها بگیرم (دعای جلوگیری از چشم زخم پیامبر) (ص) فرمود: آری مانعی ندارد اگر چیزی توانست بر قضا و قدر پیشی گیرد چشم زدن بود.
⁽¹⁶⁾ 3- دسته سوم روایاتی است که میگویند شخص پیامبر (ص) برای امام حسن و امام حسین (ع) دعای چشم زخم گرفت، مانند آنچه علی (ع) فرمود: پیامبر برای امام حسن و امام حسین رقعه گرفت و این دعا را خواند: "شما را به تمام کلمات و اسماء حسنای خداوند از شر مرگ و حیوانات موذی و هر چشم بد و حسود آنگاه که حسد میورزد میسپارم". سپس پیامبر (ص) نگاهی به ما کرد و فرمود: "این چنین حضرت ابراهیم برای اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود. ⁽¹⁷⁾
4- روایاتی که میرسانند چشم زخم عملاً بر فردی واقع شده است، مانند ابتدای روایت دسته دوم و آنچه که نقل شده است )که محمد بن حنیفه فرزند امیر المؤمنین بعد از سه مرتبه حمله به لشکر معاویه در جنگ صفین دچار چشم زخم شد و یک طرف بدنش فلج شد و قدرت بر حرکت نداشت لذا همراه برادرش در کربلا نیامد.
⁽¹⁸⁾ اما قسمت دوم سئوال: اگر مراد تأکید قسمت اول باشد که جواب داده شد، و اما اگر مراد این باشد که چرا خداوند چشم زخم را قرار داده که باعث دردسر شود، جوابش این است که

 1- ممکن است خداوند خواسته بعضی ها را با این وسیله امتحان کند که از این قدرت استفاده نابجا مینند یا نه؟ مانند اینکه به بعضیها قدرت بدنی قوی و یا مالی زیاد داده است و یا قدرت شهوانی که در وجود انسان است که انسان میتواند هر کدام از آنها را در غیر صحیح و یا صحیح استفاده و بهره ببرد، این قدرت هم خود یک وسیله است که انسان میتواند جلو آن را بگیرد که گفتیم (در ذیل آیه دوم قسمت جواب از دیدگاه قرآن) که ریشه چشم زخم همان حسودی قابل علاج است چنانکه در جای خود بیان شده است و یا لا اقل سعی کند جلو اعمال آنرا در راه غیر صحیح بگیرد مانند سحر، قدرت بر انجام خواب مغناطیسی و....
2- چنانچه از بعضی روایات گذشته استفاده شد دیگران میتوانند جلو آنرا با بعضی دعاها (و تعویذ و رقع ها) بگیرند ⁽¹⁹⁾و یا با خواندن آیه ای "و ان یکاد" که قبلاً اشاره شد ⁽²⁰⁾و حرزهایی هم برای چشم زخم نقل شده است
⁽²¹⁾ 3- این نیرو در هر کس قرار نگرفته تا به راحتی باعث دردسر انسانها شود بلکه گاه به گاه آن هم در مواردی که تعویذی نباشد مؤثر است علاوه بر اینکه تمرکز خاصی میخواهد.

---

پاورقی:

1. ر. ک. علامه طباطبایی، المیزان )دار الکتب الاسلامیة، سال 1379 ه ق، ج1، ص244 و تفسیر نمونه ،دار الکتب الاسلامیة، چاپ دهم 1370 ش، ج12، و ج1، ص382، ج10، ص72 و....
2. حجر:29.
3. اسراء:85.
4. ر. ک. لغت نامه دهخدا، واژه "چشم زخم" و "چشم زدن".
5. حسن عمید، فرهنگ عمید ،انتشارات جاویدان، چاپ دوازدهم، 1354، ص479.
6. آیة اللَّه مکارم شیرازی و همکاران، تفسی نمونه ،انتشارات دار الکتب الاسلامة، چاپ دهم، سال 1370، ج24، ص426.
7. ر. ک: تفسیر نمونه، ج1، ص382.
8. تفسیر نمونه ،پیشین، ج24، ص427.
9. قوای نامرئی در بیان علوم مغناطیسی، مانید شیم، حسین الماسیان، انتشارات گوتنبرگ، چاپ اول، 1368 خلاصه تمام کتاب.
10. قوای نامرئی ،پیشین، ص107.
11. قلم:51.
12. زمخشری، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل ،دار الکتاب العربی، 1407 ه 1978 م، ج4، ص597 سطر 9.
13. علامه طباطبائی، المیزان، دار الکتب الاسلامیة، 1379 ه ق، ج20، ص550.
14. نهج البلاغه فیض کلمات قصار، شماره 400.
15. علامه طباطبائی، المیزان، ج20، ص52.
16. طبرسی، مجمع البیان ،دار المعرفة، 1408 ه 1988 م، ج10-9، ص512، سطر 22.
17. حویزی، نور الثقلین ،ج5، ص400 و تفسیر نمونه ج24، ص428.
18. سید عبدالحسین طیّب، اطیب البیان ،ج13، ص155.
19. مجمع البیان، ج10-9، ص512، و نمونه ج24،.
20. کشاف، ج4، ص597.
21. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان ،انتشارات مطبوعات دینی قم چاپ سوم 1377، مترجم: موسوی دامغانی، ص537 در حاشیه حرزهای نقل شده است

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1-آیت الله مکارم شیرازی و دوستان ، تفسیر نمونه ، دارالکتاب الاسلامیه ، چاپ هشتم ، 1370ه ش ، جلد24 ، صفحه 424 تا 429

2-شناخت از دیدگاه قرآن ، شهیدمطهری ، نشر وحید مشهد ، بحث روان ناخودآگاه ، صفحه 125 تا 140

3-ترجمه تفسیر المیزان ، جلد20 ، ذیل آیه ی 51 سوره ی فلق و سوره علق

4-ملا فتح الله کاشانی ، تفسیر خلاصه منهج الصادقین ، جلد6 ، صفحه 210

5-قوای نامرئی در بیان علوم مغناطیسی ، حسین الماسیان ، انتشارات گوتنبرگ ، 1368 ، تمام کتاب