اگر خدا ستار العیوب است، پس چرا نامه اعمال ما هر هفته به خدمت امام زمان (عج)می رسد این تناقض نیست؟

پرسش:

اگر خدا ستار العیوب است، پس چرا نامه اعمال ما هر هفته به خدمت امام زمان (عج)می رسد این تناقض نیست؟

پاسخ:

گر چه در ظاهر ممکن است این گونه به نظر برسد که ستاریت خداوند و عرضه اعمال به امام زمان (ع)، خلاف ستاریت خداوند است. اما واقع مطلب آن است که در اینجا عرضه اعمال با ستاریت منافات ندارد چون امام مظهر و محل ظهور علم خداوند است اگر خداوند ستار بالذات است، امام معصوم ـ علیهم السلام ـ و حجت الهی نیز ستار العیوب است، نه بالذات، بلکه به تبع مظهریت اسماء و صفات خداوند. انسانی که از نظر قابلیت و استعداد، از قابلیتی بر خوردار گردد که علم خداوند بر او ظهور پیدا کند، یعنی او هر چه را بخواهد با اراده و اذن الهی از آن آگاه می گردد، معلوم است که مظهر ستاریت خداوند نیز خواهد بود. وقتی مظهر علم شد که یکی از صفات خداوند است، مظهر ستاریت نیز می باشد که صفت دیگر از صفات خداوند است. تفصیل این پاسخ را می توان این گونه بیان کرد:
1. ائمه ـ علیهم السلام ـ و مظهریت اسماء خداوند: خداوند سبحان در قرآن می فرمایند: وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَی فَادْعُوهُ بِهَا⁽¹⁾. برای خداوند نام های نیکویی است، به آن اسماء خدا را بخوانید. در تفسیر نور الثقلین ذیل همین آیه روایتی آورده است که امام صادق ـ علیه السلام ـ فرموده است: «نحن والله الاسماء الحسنی»⁽²⁾ سوگند به خدا «اسماء حسنی» خداوند، ما اهل بیت ـ علیهم السلام ـ هستیم.
هم چنین علامه طباطبائی نیز ذیل همین آیه فرموده است: انبیاء و اوصیا اسمائی هستند که بر خداوند دلالت می کنند... و آن ها مظاهر اسماء و صفات الهی می باشند.⁽³⁾
نکته دیگری که در قرآن کریم قابل عنایت است، کلمه «وجه الله» است، لفظ «وجه الله» در قرآن کریم در موارد متعدد آمده است.⁽⁴⁾ باز علامه طباطبائی (ره) می فرمایند: مراد از «وجه الله» اسمای حسنی و صفات متعال خداوند است.⁽⁵⁾ زیرا «وجه خداوند» چیزی است که حق تعالی از آن طریق، مخلوقات خود را مورد توجه قرار می دهد و مخلوقات او نیز به وسیله وجه الله متوجه خالق و آفریدگار خویش می شوند. و آن عبارت از صفات کریمه خداوند، نظیر علم، قدرت، سمع، بصر و... است.⁽⁶⁾ امام باقر ـ علیه السلام ـ نیز فرموده است: «نحن وجه الله».⁽⁷⁾ما اهل بیت ـ علیهم السلام ـ وجه خداوند هستیم. در یک بیان دیگر فرموده است: «ما همان وجه الله هستیم که در زمین در میان شما به سر می بریم و رفت و آمد می کنیم».⁽⁸⁾
از مطالبی که اشاره شد، این نکته به دست می آید که ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ مظهر و جای ظهور علم، قدرت، سمع و بصر خداوند در عالم هستند یعنی امام ـ علیه السلام ـ اگر بخواهید چیزی را بداند با عنایت علم الهی همه چیز را می داند و اگر بخواهد چیزی را ببیند با عنایت الهی همه چیز را می بیند.
2. با اشاره به این که امام محل ظهور علم خداوند است و علم خدا از وجود آنها ظاهر می گردد، پس هر گاه امام اراده کند که چیزی را بداند می داند.
چنان که امام صادق ـ علیه السلام ـ فرموده است: «إن الامام اذا یشاء أن یعلم علّم».⁽⁹⁾ امام هر گاه بخواهد بداند آموخته می‌شود.
و باز فرموده است: «اذا اراد لامام أن یعلم شیئا علمه الله ذالک».⁽¹⁰⁾ هر گاه امام اراده کند که چیزی را بداند، خداوند به آن او را دانا می کند.
3. از حیطه علم امام چیزی پنهان نیست: علم امام، علمی فراگیر است از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده است که آن حضرت فرمود: اگر من با خضر و موسی ـ علیه السلام ـ می بودم به آنها خبر می دادم که من از آنها بالاترم و چیزی که نزد آنها نبود با ایشان گزارش می دادم، چون علم آنچه تا قیامت واقع می شود به ما عطا شده و از راه وراثت پیامبر به دست آوردیم.⁽¹¹⁾
هم چنین جمعی از اصحاب امام صادق ـ علیه السلام ـ از آن جمله عبد الاعلی نقل می کند که از امام صادق ـ علیه السلام ـ شنیدیم که فرمود: من آنچه در آسمان و زمین است می دانم و آنچه در بهشت و جهنم است علم دارم، از گذشته و آینده نیز آگاهم.⁽¹²⁾
در نتیجه این که: 1. جایگاه امام معصوم ـ علیهم السلام ـ ، جایگاه خاص و ویژه ای است که با دیگر انسان ها قابل مقایسه نخواهد بود.
2. امام آن گونه که اشاره شد جلوه ای از نور خداوند است و علم، قدرت، و بصیرت خداوند بر آنها ظاهر می گردد. آنان چون جای ظهور علم و بینائی خداوند هستند، از این طریق هم به همه چیز می توانند آگاهی داشته باشند و هم بینائی.
3. از همه مهم تر این که، امام وقتی مظهر علم خداوند بود به یقین مظهر ستاریت خداوند نیز می باشد. او نیز همانند باری تعالی کشف سرّ از کسی نخواهد کرد. بنابراین، اگر علم همه جانبه در امام وجود داشته باشد و علم خداوند بر او ظاهر گردد، چه نامه اعمال بر او عرضه شود یا نشود، به هر حال او علم به اسرار بندگان دارد. نه تنها علم به بندگان، بلکه به تمام اسرار عالم امکان علم دارد.

---

پاورقی:

1. اعراف : 180.
2. حویزی، عبدالعلی. تفسیر نور الثقلین، ، انتشارات اسماعیلیان، قم، 1370ش. ج2، ص103.
3. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج8، ص384.
4. روم : 38، رحمن : 27.
5. ، المیزان، ج13، ص324.
6. همان، ج16 ص92.
7. کلینی، اصول کافی، ترجمه مصطفوی، دارالکتب اسلامیه، ج1، ص145، ح7.
8. همان، ص196، ح3.
9. اصول کافی، ج1، ص382، ح2، همان.
10. همان، ص383،ح4.
11. همان، ص388.
12. همان.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1-معاد در قرآن؛ آیت الله جوادی آملی

2-علم امام؛ مجموعه مقالات؛ محمد حسن نادم